درباره «خنده‌درمانی» و مزایایش به بهانه سالروز تولد «چارلی چاپلین» 

چرخ گردون چه بخندد چه نخندد تو بخند!

مناسبت روز

نویسنده : دکتر رضا یعقوبی | روان شناس سلامت

سالروز تولد «سر چارلز اسپنسر چاپلین» معروف به «چارلی چاپلین»، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و اسطور‌ه بی‌بدیل دنیای کمدی، بهانه خوبی است تا بیشتر درباره خنده درمانی و مزایایش بدانیم. انسان از دیرباز به دلیل محدودیت‌هایش در دنیا با اتفاقاتی روبه‌رو شده که با دردها و آلامی همراه بوده و احساس غم جزء جدایی ناپذیر انسان است. در این میان افرادی به دنبال آن رفتند تا این دردها و غصه‌ها را کاهش دهند و به همین دلیل به دنبال راه‌حل‌های مختلف برای رسیدن به این هدف بوده‌اند. شاید برای‌تان جالب باشد اگر بدانید که بزرگ ترین کمدین‌ها و طنزپردازان، کسانی هستند که دردهای انسانی را به ابزاری برای خنده تبدیل می‌کنند یعنی دقیقا از دردها به عنوان ابزاری برای احساس خوشحالی و خنده استفاده کرده‌اند. در ادامه این مطلب به تعریف خنده، خنده درمانی و روش‌های موثر «خنده درمانی» می پردازیم.

 

خنده، رفتاری در مقابل گریه

خنده، رفتاری است در نقطه مقابل گریه کردن که نشان دهنده یک هیجان مهم در انسان یعنی شادی است و شادی مقابل غم است. غم اغلب به دلیل یک فقدان است و اغلب فقدان‌های انسان پایدار و دایمی است و یکی از بهترین راه‌های مقابله با آن، خنده درمانی است. 

ابزارهای خنداندن مردم

از گذشته انسان‌ها برای کاهش آلام خود از روش‌های مختلفی برای خندیدن استفاده می‌کردند. ابزارهایی چون شوخی، کاریکاتور، جوک، فیلم ها و نمایش‌های کمدی و ... همه‌شان راه‌هایی هستند که برای خنداندن مردم استفاده شده است. شوخی، راهبردی بسیار موثر برای حفظ یکپارچگی در افرادی که دردها و ناراحتی‌های شدید روحی را تجربه می‌کنند، است که مورد استفاده قرار می‌گیرد. استفاده از این ساز و کار‌ها برای یافتن معنایی در زندگی و واقعیت‌های تلخ آن و کنار آمدن با آن است. خندیدن در درمان بسیاری از بیماری‌های مزمن مانند افسردگی و بیماری‌های جسمی مزمنی که ریشه در مسائلی همچون استرس دارند مانند دیابت یا سردردهای میگرنی موثر است.

دلایل محبوبیت کمدین‌ها نزد مردم

فردی که به هر طریقی شروع به خندیدن می‌کند برای لحظه‌ای هم که شده، از غم و اندوه خود فاصله می‌گیرد و هورمون‌هایی در بدنش ترشح می شود که دقیقا عکس غمگینی و افسردگی عمل می‌کند. کمدین‌ها همواره در نزد مردم محبوبیت خاصی دارند زیرا باعث ایجاد حال خوب در آنان می‌شوند و همیشه درد مردم را به گونه‌ای با طنز آمیخته‌اند که از فشار آن کاسته است. آن چه کمدین‌ها یا طنزپردازان از آن بهره می‌گیرند، دردهای مردم و جامعه و محدودیت‌ها و نقاط ضعف انسان است که در قالبی طنزآلود بیان می‌شود.

انواع روش‌های خنده درمانی

در این بین باید توجه داشت که برای خنده درمانی از روش‌های زیادی استفاده می‌شود که در ادامه مطلب  به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود.

   لذت بردن از شادی‌های کوچک: در فیلم‌های کمدی اغلب مسائل جزئی و ساده زندگی، سوژه‌هایی برای خندیدن می‌شود. هر اتفاق کوچکی می‌تواند به دلیلی برای خندیدن تبدیل شود، یک تقلید صدای جزئی یا درآوردن یک شکلک، گاهی اسباب خنده بین دو نفر یا در جمع می‌شود. دیدن عکس‌های خنده‌دار، مرور خاطرات شیرین یا شنیدن و دیدن برنامه‌هایی که با خنده همراه است هر کدام مربوط به اتفاقات ساده و نه چندان پیچیده زندگی می‌شود که باعث احساس شادی در ما می‌شود. در خنده درمانی از افراد خواسته می‌شود تا از اتفاقات عادی زندگی، نکته‌ای خنده‌دار در بیاورند یا رفتارهای ساده خنده‌دار را در طول روز انجام دهند. مثلا از یک زوج خواسته می‌شود تا یک گفت و گوی معمولی را با صدای کودکانه بیان کنند و نفر دیگر پاسخ او را به همین شکل بیان کند. 

   خندیدن در اوج جدیت: گاهی یک شوخی همان جدیتی است که با نگاه متفاوت به آن نگریسته شده است. یکی از راه‌های خنده درمانی این است که در اوج عصبانیت یا غم، موضوع خنده‌داری را مطرح کنید. یکی از دلایلی که افراد بسیار شکننده می‌شوند، این است که اغلب اتفاقات زندگی را زیادی  جدی می‌گیرند و هیچ انعطاف پذیری در مواجهه با مشکلات ندارند. در خنده درمانی از فرد خواسته می‌شود که به بیان خاطره غم انگیزی بپردازد یا واقعیت تلخی را در زندگی بیان کند و ناگهان در حین صحبت درباره آن اتفاق دردناک، فکرش را متوقف و به موضوع خنده‌داری فکر کند و تلاش کند تا بخندد.

   توجه به مسری بودن خنده: خندیدن را گروهی امتحان کنید. شما همان‌گونه که در یک جمع غمگین قرار بگیرید، ممکن است افسرده شوید و به قول معروف «افسرده دل افسرده کند انجمنی را»، فردی که در جمعی قرار بگیرد که همه خوشحال باشند، خلقش تغییر می کند. بنابراین در «خنده درمانی» شرایطی در گروه برای فرد فراهم می‌شود تا بتواند به همراه افراد دیگری که در کنار او حضور دارند، شروع به خندیدن کند و خندیدن هر یک از اعضا به شکلی مسری به دیگری منتقل می شود و خلق فرد را تغییر می‌دهد.

   در جست‌و‌جوی رفتارهای خنده‌دار بودن: می‌گویند برای ساختن یک جوک مجبورید به دنبال چیزهای بامزه باشید. وقتی دنبالش هستید، سرانجام پیدایش می‌کنید. افرادی که غمگین هستند، آهنگ‌های غمگین گوش می‌دهند، رنگ‌های تیره انتخاب می‌کنند، با افراد غمگین صحبت می‌کنند، داستان‌های دراماتیک می‌خوانند و این خود چرخه‌ای منفی ایجاد می‌کند که بر شدت غم می‌افزاید و بر عکس، کسانی که شادند به دنبال فعالیت‌های مفرح و لذت‌بخش هستند و همین باعث می‌شود تا شادتر باشند. در خنده درمانی به افراد تکالیفی داده می‌شود به همین شکل. مثلا از فرد خواسته می‌شود تا هفته بعد حداقل سه رفتاری را که باعث خندیدن می‌شود پیدا کند.